ດັ້ນກີບເມກ
ສັນຍານລົບທີ່ບໍ່ຄວນຫາເຫດຜົນປະຕິເສດວ່າ: ພຶດຕິກຳຂອງຄົນໃນສັງຄົມມີທ່າອ່ຽງ ຖີ້ມປະຄວາມຮັບຜິດຊອບ ເຊິ່ງບອກເຖິງນິໄສຄົນປ່ຽນໄປຕາມກະແສໂລກ ຄືຢາກໄດ້-ຢາກເຮັດ ແຕ່ບໍ່ຢາກຮັບຜິດຊອບເຊັ່ນ: ພຶດຕິກຳຂັບຂີ່ລົດຍາມເມົາ-ຂັບຂີ່ໄວອາໄສວ່າມີເງິນໃນຖົງຫຼາຍ ໃຫ້ອຳນາດເງິນແກ້ບັນຫາໃຫ້ແທນ ແຕ່ມັນໄປຫຍຸ້ງ ຫຼື ທຳລາຍຊີວິດຄົນອື່ນ; ຕໍາແລ້ວໜີຂັບຂີ່ຕອນເມົາ ຂາດຄວາມຮັບຜິດຊອບ ຂາດຈິດສຳນຶກມະນຸດສະທຳ ມີທັງຄົນໃນ ແລະ ຄົນນອກບ້ານໃກ້ ເຂົ້າມາພັກ-ອາໄສທ່ຽວຫຼິ້ນແບບເຫັນຄົນບ້ານອື່ນດ້ອຍກວ່າ…
ຂ່າວທີ່ປາກົດໃຫ້ສັງຄົມໄດ້ເຫັນຫຼາຍຄັ້ງ ເລື່ອງຕໍາແລ້ວໜີແມ່ນປັດຄວາມຮັບຜິດຊອບ ເປັນພຶດຕິກຳ-ນິໄສ ບໍ່ເຄົາລົບລະບຽບເວົ້າໄດ້ວ່າ ຢາກເຮັດຕາມໃຈນິໄສເສລີມັນກະຍາກ. ຖ້າວ່າບ້ານເພີ່ນຕ່າງບ້ານໂຕ, ເວລາຄົນລາວເຮົາໄປບ້ານຄົນອື່ນ ມັກຈະສອນໃຫ້ເຄົາລົບ ຮີດຄອງ-ລະບຽບຕ່າງບ້ານ ແຕ່ເປັນຫຍັງບາງຄົນບ້ານອື່ນ ມາທ່ຽວບ້ານເຮົາຈຶ່ງບໍ່ຮູ້ສຶກເກງໃຈກັນແດ່? ໜ່ວຍງານກ່ຽວຂ້ອງຍິ່ງຈະຮູ້ດີວ່າແຕ່ລະບ້ານເມືອງຍ່ອມມີລະບຽບ-ກົດໝາຍ-ຮີດຄອງປະເພນີ ຖ້າເຮົາເຄົາລົບຄົນອື່ນເຂົາ ວ່າຜູ້ດີມີມາລະຍາດ ເລື່ອງເມົາແລ້ວຂັບ-ຕໍາແລ້ວໜີແບບບໍ່ສົນໃຈນັ້ນ ສາກົນເຂົາຕໍານິ ເຖິງແມ່ນວ່າຜູ້ກ່ຽວຈະມີອຳນາດ ວາດສະໜາກໍຕາມ.
ເກີດແລ້ວຖີ້ມ ຜູ້ຂຽນເຄີຍເຫັນຂ່າວ ແຕ່ກ່ອນປະເທດໃກ້ຄຽງມີຫຼາຍ ປັດຈຸບັນນີ້ບ້ານເຮົາມາແຮງ ມັນຊີ້ບອກເຖິງຄົນ ອາໄສເຮືອນເຊົ່າເຂົ້າຊື້ ມີນິໄສ-ພຶດຕິກຳ ມັກສະບາຍ-ອິດສະຫຼະ ມັກຮັກແບບຂາດສະຕິ ຈົນພາໃຫ້ເກີດບັນຫາທ້ອງປຸ້ງຂຶ້ນມາ ເກີດແລ້ວກໍລັກເອົາໄປຖີ້ມ-ເອົາໄປປະໄວ້ຕາມເຂດ ສະຖານທີ່ໃຫ້ຄົນອື່ນພົບເຫັນນຳໄປລ້ຽງ ຖ້າຄົນບູຮານກໍເວົ້າວ່າ ລູກມານທາງ ເຊິ່ງປາກົດການແບບນີ້ຖ້າມີທ່າອ່ຽງສູງຂຶ້ນມັນກໍ ຮຽກຮ້ອງຫາສິນທຳ-ຮີດຄອງປະເພນີ-ລະບຽບ-ກົດໝາຍ ອາດບໍ່ສາມາດຄຸມກາຍໄດ້ ແຕ່ຖ້າມີສິນທຳ-ຄຸນນະທຳ ຢ່າງໜ້ອຍ ກໍມີມະນຸດສະທຳຮັບຜິດຊອບໃນສິ່ງທີ່ເກີດຂຶ້ນ ຫຼື ກ່ອນເຮັດ ສິ່ງໃດລົງໄປ ກໍຄິດເຖິງຜົນທີ່ຕາມມາດີກວ່າແກ້ໄຂພາຍຫຼັງ.
ເລື່ອງຕໍາແລ້ວໜີ-ເກີດແລ້ວຖີ້ມມັນເປັນສິ່ງທີ່ໜ້າຄິດວ່າ: ແກ້ຕົ້ນເຫດໄດ້ບໍ່? ເຮົາສ້າງລະບຽບກົດເກນ ຫຼື ເຜີຍແຜ່ແນວທາງທີ່ມັນເປັນນະໂຍບາຍລະບຽບສັງຄົມໃຫ້ເຂົາຮູ້ ເພາະ ບ້ານເມືອງໃຜກໍມີຂື່ມີແປ ບໍ່ແມ່ນເຮັດຕາມໃຈຕາມນິໄສ ແຕ່ເສຍຫາຍຄົນອື່ນນໍ?.